GNUstep, açýk kaynak kodlu OpenStep

ArticleCategory: [Choose a category for your article]

AuthorImage:[Here we need a little image form you]

TranslationInfo:[Author and translation history]

original in en Georges Tarbouriech 

en to trOnan Görel

en to trÖzden Akýncý

AboutTheAuthor:[A small biography about the author]

Georges uzun süredir ticari ve serbest olan Unix iþletim sistemi kullanýcýlarýndan biri. Eski bir NeXT hayraný olarak, OS görüntüsü ve hissini kullanan serbest çalýþmalarý oldukça beðenmektedir.

Abstract:[Here you write a little summary]

Bundan 10 sene kadar önce, inanýlmaz bir makine yine en az onun kadar inanýlmaz bir OS sürümüyle ortaya çýkarýldý. Bu makineye NeXT ve bu yeni OS sürümüne de NeXTStep adý verildi.
Bundan önce buna benzer bir þey görmemiþtik: bu makine son derece iyi bir þekilde tasarlanmýþtý, ve nefes kesici güzellikte bir arayüze sahipti. Ýlk baþta BSD 4.2 tabanlý olan hemen
sonra 4.3 e çýkarýlan OS un çekirdeði de son derece küçüktü. Bununla beraber, ilk defa grafik ve nesneye dayalý geliþtirme aracýný önümüze sundu: Interface Builder
(Bu inanýlmaz araç için Jean-Marie Hullot ve Bertrand Serlet'e teþekkür ederiz). Ticari olarak düþünürsek, bu makine gerçek bir baþarýya ulaþamamýþtýr. Sonra, NeXT Sun gibi deðiþik OS'larý
taban alarak çalýþmaya baþladý. Bu API'ye (Uygulama Programý Arayüzü) OpenStep olarak adlandýrýldý. Bundan sonra, GNU büyük bir projeye giriþti, GNUstep, http://www.gnustep.org/, to build a
free OpenStep gerçeklemesi. Bu makale henüz bitmemiþ olan bu büyük çalýþmayý sunmaya yöneliktir. 

ArticleIllustration:[This is the title picture for your article]

ArticleBody:[The article body]

Baþlarken...

GNUstep için, baþka büyük bir serbest ürüne ihtiyacýnýz vardýr: Window Maker . Window Maker NeXT'in pencere yöneticisidir. Eðer henüz bununla ilgili yeterli bilgiye sahip deðilseniz,
baþka bir makaleye göz atabilirsiniz.. Bu yazý hazýrlanýrken Window Maker'ýn son sürümü 0.64.0 idi.Bu pencere yöneticisi aslýnda GNUstep projesinin bir parçasýdýr, ve eðer isterseniz buna
ulaþabilirsiniz.http://www.windowmaker.org/. Window Maker neredeyse ticari ya da serbest her türlü Unix ortamýnda çalýþabilmektedir. Bu GNUstep'e göre biraz farklýydý.
NetBSD, FreeBSD, OpenBSD gibi her türlü Linux çeþidinde koþabilecekti üzerinde koþtuðu OS çeþidine göre daha fazla ya da daha az kararlýydý. Ticari Unix'leri de dikkate alacak þekilde
Solaris, Irix... gibi Unix'lerde de çalýþabilecekti. Bir kere ekranýnýz NeXTStep gibi görünürse, GNUstep sanal doku yöresine gidip ihtiyacýnýz olan herþeye ulaþabilirsiniz.
Ve neye ihtiyacýnýz var? Açýkçasý, nesnel bir C derleyicisi (hatýrlayýn, neyneye dayalý bir yapýya sahipti). gcc 2.8 ve üstü iþinizi görecektir. Önerilen ise libobjc'dir.
Derleme için gerekli araçlar dýþýnda, GNUstep 'in marifetlerine de ihtiyacýnýz olacaktýr: bu temel kütüphane, en az, grafik kullanýcý arabirimi kütüphanesi, X11 backend (xgps veya xdps)...
ve diðerleri. Bunlardan bir çoðunu indirebilirsiniz, bu size baðlý: seçiminizi yapmak için listeyi inceleyebilirsiniz. Örneðin, Arayüz Yapýcý olarak Gorm'u alabilirsiniz,ve tabii ki, örnekler,
veya kullanýcýlarýn uygulamalarýna da ulaþmak mümkün. 

Kurarken...

Sadece indirdiklerinizi derlemek zorundasýnýz! Aslýnda, OKUBENý'leri ve KUR'larý okumalýsýnýz. Ayrýca GNUstep'in NASIL YAPILIR (HOWTO) dökümaný da, okumanýzý önerceklerimiz arasýnda.
Derlemeden sonra iþinizin çoðu çevresel deðiþkenleri ve programlarý düþünmek, ve baþlatmak. (örneðin, gdnc adlý motor).
Önceden de belirtildiði gibi, iki farklý backend'e sahip olabilirsiniz : Biri X ve diðeri dps, Display PostScript in kýsaltýlmýþý olan serbest bir program. Bu sonuncusu daha iyi sonuçlar
verecektir fakat geliþtirilme açýsýndan X 'ten geride kalmýþtýr. Sizin OS 'unuza göre, çevresel deðiþkenleri tanýmlarken dosya yollarýný denetleyin. En azýndan, GNUSTEP_SYSTEM_ROOT deðiþkenini
tanýmlamanýz gerekecektir ve çeþitli programlara ve script'lere olan yollarý da belirtmeniz gerekebilir. Bu kýsmý bitirdiðinizde GNUstep ile "oynayabilirsiniz". 

Örnekler

GNUstep sanal doku yöresinde bir çok örnek vardýr, kullanýcý uygulamalrý kýsmýnda veya indir kýsmýnda bunlar görülebilir. Aslýnda, eðer NeXTStep veya OpenStep hakkýnda bir bilginiz yoksa
bu örnekleri incelemek GNUStep ile haþýr neþir olmak için en iyi yoldur. Bunlarýn çoðu çalýþan örneklerdir ve size temeldeki yapýnýn mantýðýný anlamanýzda önemli bir katkýda bulunacaklardýr.
Program kodunu incelemek size nesnel C ile ilgili bir çok þey öðretecektir. C'yi bilen biri için nesnel C 'yi öðrenmek biraz daha kolaydýr ve her halde C++ 'ý öðrenmekten çok daha kolaydýr.
(tabii, bu sadece benim düþüncem). Bu örnekler içinde, en iyilerinden biri "font panel" dir. Gerçekten orjinaline çok benzemektedir. Sýrasý gelmiþken , bu makalede karþýlaþtýrma yapabilmeniz
için GNUstep ve NeXTStep'e ait bazý ekran görüntülerine yer verilmiþtir, ýlk örnek aþaðýda verilmiþtir : GNUstep'in "font panel"i ve NeXTStep'in "font paneli". 



Bir baþka ilginç örnek ise "Edit app". Henüz tam olarak çalýþmamaktadýr ama orjinaline çok yakýn olan bu örnek de çok iyi bir çalýþmadýr.
En iyi öðretici örneklerden biri ise GSTest'tir. GSTest'i çalýþtýrmak size pencereler düðmeler kayan barlarla ilgili anlamak istediðiniz herþeyi öðrenmenizi saðlayacaktýr.
Bu aslýnda herþeyi bir arada toplayan bir örnek! Programýn koduna þöyle bir bakmanýz kitaptan öðrenmeye çalýþmaktan daha iyi olacaktýr.
Tabii ki,bu diðer örneklerin çok ilgisiz olduðu anlamýna gelmiyor: onlarýn da faydasý olacaktýr!
Açýkçasý, bir çok uygulamanýn yazarý olan, Nicola Pero, gayet iyi iþ çýkarmýþtýr.
Yine Nicola'nýn yazdýðý güzel örneklerden biri, Finger'dýr. Parmak için bir grafik kullanýcý arayüzüdür.(tahmin edebildiniz mi?), ping, traceroute. ýþte Finger: 



Aslýnda bunu gibi birçok uygulamaya deðinebiliriz ama gerisini de okuyucunun merakýna burakalým.

Büyük Silahlar

NeXTStep ile bize görünen temel devrim Interface Builder'dýr. Ýsminden de anlaþýlacaðý gibi , uygulamalarýnýz için grafik kullanýcý arabirimi yaratmanýzý saðlayan bir araçtýr.
Fakat, nasýl bir araç! Hatýrlarsanýz, 80'lerin sonunda: bu sadece inanýlmazdý!
Neden bu bir devrimdi: çünkü 5 dakikadan kýsa bir süre içinde her türlü aksesuarýyla birlikte bir pencere hazýrlamanýzý olanaklý kýlýyordu.!
Bu menüsüyle, düðmeleriyle kayan barlarýyla ve diðer aksesuarlarýyla sadece nesneleri paletten çekip taþýyarak oluþturulabilen bir pencere.
Hatta bu nesneleri diðer pencerelere, menülere, benzer baþka nesnelere baðlamak da olanaklýydý. Olabilecek en az program kodu oluþturuluyordu ve gerisini tamamlamak size kalýyordu.
Bir kere yeretýlan bu nesneler herhangi bir yerde tekrar kullanýlabiliyordu.
O zamanlar inanýlmazdý!
Bundan sonra, bir çok büyük yazýlým editörü aynýsýný yapmaya çalýþmýþlardý: benim düþünceme göre, hiç bir zaman orijinalinin seviyesine ulaþamadýlar.
Ve þimdi, tamamen sebest bir þekilde böyle bir aracýnýz olabilir! Gorm (GNUstep Graphics Object Relationship Modeler) adýndaki bu aracýn yazarý Richard Frith-Macdonald'dýr.
Gorm sadece CVS olarak GNUstep sanal doku yöresinden elde edilebilir. Bu yazýnýn hazýrlandýðý sýrada sürümü ise 0.1 olan bu araç bununla birlikte bir çok fonksiyonu henüz tam olmayan
bu araçla yine de çalýþýlabilmektedir. Interface Builder' ý keþfetmek için bakýn ve hissedin,Gorm doðru araçtýr.
ýþte çok basit (ve saçma) bir örnek NeXTStep'teki eþiyle birlikte verilmiþtir.



Daha önce söylediðimiz gibi, bu araç ve onun modeli Interface Builder bir uygulamanýn grafik arayüzünü yaratmak için kullanýlýr.Tabii ki, bu uygulamanýn çalýþmasý için yeterli deðildir.
Yaratýlan kodu tamamlamanýz gerekir ve deðiþik kaynaklarý yönetebilmeniz gerekmektedir. En son, çalýþmanýzý derlemeniz gerekecektir.
þimdi ikinci büyük araç olan NextStep altýndaki Project Builder'a ve GNUstep altýndaki ProjectCenter 'a geldi sýra. Henüz sürüm numarasý 0.2 olan ProjectCenter ýn yaratýcýsý
Philippe C.D Robert 'dýr. Bir kez daha belirtelim, bu araç sürüm numarasýna raðmen çalýþan bir araçtýr. NeXTStep altýndaki Project Builder ile projenizi oluþturabilir ve tamamlayabilirsiniz.
Aslýnda yapýlmasý gereken bir çok iþ varken, bu aracý indirmek de harcayacaðýnýz çabaya deðecek bir iþtir.
Aþaðýda "baba"sýyla karþýlaþtýrýldýðýnda ProjectCenter'ýn nasýl çalýþtýðý görülmektedir. 



Eðer NeXTStep veya OpenStep biliyorsanýz bu iki aracý kullanmak daha kolay olacaktýr. Eðer daha önce hiç kullanmadýysanýz, arkalarýndaki çalýþma prensbini bulmanýz gerekecektir.
Bu kouyla ilgili önerilebilecek bir çok yazý bulunmaktadýr. (zorunlu okuma anlamýnda deðil). Fakat bir kere nasýl çalýþtýðýný anladýðýnýzda... onsuz yapamayacaksýnýz! Bu nedenle sizi uyarýyorum.
Ayrýca GWorkspace veya GSBench gibi diðer büyük devrimlere de deðinmemiz gerekiyor. GNU 3DKit da bir baþka muhteþem yazýlým parçasýdýr. OpenGL üzerinde çalýþmakmak için tasarlanmýþ bir API olan
GNU 3DKit'ye diðer uygulamalarla birlikte http://www.nice.ch/~phip/softcorner.html ulaþabilirsiniz.

Faydalarý

Burada bahsettiðimiz araçlar uygulamalarý "OpenStep"den "GNUstep"e taþýmak için tasarlanmýþtýr. Ancak bunun çok ötesinde "Mac OS X" uygulamalarýný da taþýyabilmektedir. Bu çok önemli bir
noktaydý ve geliþmeler devam etti. "OpenStepGNUConverter" adýnda bir araç, "PBProject (Project Builder)"leri "GNUstep Makefile"a dönüþtürmeyi saðladý. Yani "OpenStep" projelerini mesela
Linux'unuzda derleme imkanýnýz doðdu. Böyle bir projeyi derlemek için "nfmake" adlý baþka bir araca da ihtiyaç var.
"nib2gmodel" aracý da, "nib (Interface BUilder ile oluþturulan dosyalar)" dosyalarýný "GNUstep" altýndaki eþdeðeri "gmodel"a dönüþtürme imkaný saðladý.
Son olarak bir veritabaný kütüphanesinden fazlasý olan "gstep-db" ile Oracle'a ulaþabilirsiniz.
NeXTStep ve OpenStep Sybase ve Oracle için adaptörler saðladý, öyleki bu editörlerden veritabanýný sorgulamak için bir arayüz vardý. Oysa GNUstep ayný þeyleri ücretsiz sunuyor ( NeXTStep
OpenStep'de çok pahalý olan geliþtirme ortamýna, GNUstep'te "Enterprise Object Foundation" adý altýnda ücretsiz sahip olabiliyorsunuz - Ayrýca bunun gibi pek çok daha örnek mevcut).
Bu araçlara GNUstep sanal yöre dokusundan ulaþýlabilinir.
Sadece eski bir NeXT makinaya sahip olduðumdan ve sabýrsýzlýkla Mac OS X'i beklediðimden, bahsettiðim araçlarýn hepsini test etme fýrsatým olmadý. Ancak GNU 'ya 15 yýldan beri güveniyorum ve
bunun deðiþeceðini de sanmýyorum! þunu rahatlýkla söyleyebilirim ki, tüm bahsettiklerim güvenle çalýþacaktýr. Yine de bir kaç ay içerisinde hepsini test edeceðim...

Dökümantasyon

Eðer bu müthiþ sistemde çalýþmak istiyorsanýz, daha önce de belirttiðim gibi bir çok dökümantasyona ulaþabilirsiniz. Her ne kadar yapý basitte olsa, nasýl iþlediðine dair genel bir bilginizin
olmasý gerekmekte. GNUstep sanal doku yöresinden bir çok faydalý baðlantý bulabilirsiniz. Bunlardan bazýlarý özel dikkate deðerdir.
GNUstep kütüphanesi ,nesnel C kaynaklarý, kurulum komutlarý, sýkça sorulan sorular gibi genel GNUstep dökümantasyonu için "http://www.gnustep.org/resources/documentation.html" sanal doku yöresini ziyaret edebilirsiniz.
Eðitim dökümanlarý için, Nicola'nýn da favori sanal doku yöresi olan "http://www.gnustep.it/nicola/Tutorials" yi ziyaret etmenizi öneriyorum.
GNUstep'e yeni baþlayanlar için de "http://www.gnustep.net/" sanal doku yöresini öneriyoruz.

NeXT Nedir?

NeXt'in tuhaf hikayesi Mac OS X adý altýnda devam ediyor. Umarýz bu sefer baþarýlý olur. 10 yýldan eski bir iþletim sisteminin yeni kariyeri hakkýnda ne düþünüyorsunuz ?
Muhtemelen yenilerinden daha iyi olan birçok uygulama tekrardan derlenecek. Mac OS X ve NeXTStep 'in UNIX sistemleri olduðunu da unutmamak gerekiyor. Yani özellikle ücretsiz Unix sistemlerinin sahip olduðu tonlarca uygulama
potansiyel olarak GNUstep için hazýr durumda.
Bu bir çeþit hayal bile olsa, istediðimiz yazýlýmý seçme þansýmýz artýk olacak. Malesef bu madalyonun bir karanlýk bir de aydýnlýk yüzü var....

Örnek olarak, kullandýðýmýz iþletim sistemlerinde sanal doku tarayýcýlarý açýsýndan fazla bir çeþitlilik sunmamaktadýr. Tarayýcýlar ya Netscape(ve türevleri) ya da Explorer olmaktadýr ki bunlar da güvenlik açýðý gibi
ciddi eksiklikler bulunmaktadýr. Mac OS X'de "OmniWeb" adlý mükemmel bir tarayýcý bulunmaktadýr. Bu tarayýcýyý NeXTStep altýnda kullanmakta ayrý bir zevktir. Unix veya M$ iþletim sistemlerinden hangisini kulanýyor
olursanýz olun bu günümüzün düþlenen tarayýcýsýdýr. Bu kadar ince sanal doku tarayýcýlarý ancak alternatif iþletim sistemleri altýnda bulunmaktadýr: BEOS altýndaki NetPositive, AmigaOS altýndaki AWeb gibi. Opera çekici
gözükmesine raðmen maalesef benbi ikna edememiþtir. Burada bahsetmek istediðim þu ki, Mac OS X ve GNUstep günümüzde kullandýklarýmýzdan çok daha iyi yazýlým araçlarý saðlayacaklar. NeXTStep ile bundan 10 yýl önce
bu tür araçlardan yararlanmýþtýk.
Tabiki bu sadece sanal doku tarayýcýlarý için deðil diðer yazýlým araçlarý için de geçerli.
"http://www.omnigroup.com/" sanal doku yöresinden bunlar gibi bir çok yazýlým araçlarýna eriþebilirsiniz.
GNUstep ile Mac OS X arasýndaki ana fark X-Window'un GNUstep te kullanýlmasýndan kaynaklanmaktadýr. NeXTStep hakkýndaki en büyük þikayette zaten bu idi.
GNUstep'i önemli kýlan þey bahsettiðim tipteki uygulamalarýn X-Window altýnda kullanýlabilmesidir.

Bu konuda en büyük endiþemiz Explorer ve ayný firmanýn ürettiði yazýlýmlarýn Mac OS X 'e sýzabilme tehlikesidir. Bu M$ yazýlýmlarýnýn ücretsiz Unix dünyasýna saldýrma olasýlýðýdýr.
Mac OS X altýnda geliþtirilen uygulamalarý görmek için "http://www.apple.com/macosx/applications/ " sanal doku yöresini ziyaret edebilirsiniz.
þimdilik yukarýda bahsettiðimiz þeyin þüpheci bir yaklaþým olduðunu varsayalým: bekleyip göreceðiz !!

Bu noktada unutulmamasý gereken bir diðer þey de, GNUstep'in geliþtirme için dizayn edilmiþ olmasýdýr. Daha büyük ilerlemeler kaydedildiðinde NeXTStep'te olduðu gibi uygulama geliþtirmek çok basit olacaktýr.
GNUstep küçük bir çalýþma çerçevesinden çok ötede, birleþmiþ geliþtirme ortamýdýr (IDE). Burada en önemli noktalardan biride uygulamalarýn taþýnabilir olmasýdýr, örneðin Mac OS X'e.
Bu arada Apple'ýn açýk kaynaklarýyla ilgili Darwin More'ýn katkýlarýyla "http://www.opensource.apple.com//" unutmayalým.
Tabiki GNUstep hakkýnda soylenebilecek pek çok þey daha var, ancak onlar bu makalenin kapsamýný aþmakta. Burada amaç bu muhteþem ürünü denemenizi ve hatta bu projenin bir parçasý olmanýzý saðlamaktý.

Ve Hayat Devam Ediyor

En büyük zevklerimden biri olan ücretsiz yazýlýmlarla ilgilenmek, büyük ticari yazýlýmlardaki hatalarý gidermeye çalýþmamdan kaynaklanýyor. NeXTStep benim için gerçek bir devrimdi. Ben 10 yaþýndaki
bir iþ istasyonuna sahip olmaktan mutluyum ve onun tozlanmadýðýný savunuyorum. Çünkü 68040/25 Mhz'lik iþlemcisi dýþýnda onu neredeyse her gün kullanýyorum. GNUstep ve Window Maker'ý hazýrlayanlara
böylesine güzel iþler çýkardýklarý için teþekkür ediyorum.
NeXTStep'in en inanýlmaz özelliklerinden biri de birçok üreticinin onu klonlamaya çalýþmýþ olmasý ama ürettikleri ürünlerinin hep hatalý olmasýdýr. þimdi Redmond Krallýðýna bir atýfta bulunalým, W95
pencerelerini hatýrlýyor musunuz? NeXTStep'in ekran görüntülerine bakýn, NeXTStep ilk olarak Amerika'da 1987 ler de ve Avrupa'da 1990 larda kullanýldý. Kolayca anlaþýlabileceði gibi M$'ýn benzer ürünlerinden en
az 5 yýl önce NeXTStep'te vardý. Hatta iki dizin arasýnda uçuþan þekiller ilk Seattle yakýnlarýnda, 1991 yýlýnda keþfedildi ve NeXTStep 2.1 ile sunuldu. Ýlk baþlarda bunu Redmond'da kopyalamadýlar ve daha
iyisini yaparak NeXT' insanlarý satýn aldýlar. Pek adil görünmüyor deðil mi?
GNU ücretsiz yazýlým söz konusu olduðunda tek kaynaktýr ve bunu hakeder. Tüm dünya GNU ya sahiptir ve tüm iþletim sistemleri onun yaptýðý çalýþmlardan faydalanýr. Ýþletim sistemi ne olursa olsun GNU'nun derleyicileri
yapýlanlarýn içinde en iyileridir. Bu diðer yazýlým araçlarý içinde geçerlidir. GNU'nun projeleri de, yazýlým araçlarý kadar müthiþtir ve GNUstep'te bunlardan biri. Bu arada NeXTStep bir GNU dizini var...
Siz de benim gibi ücretli ya da ücretsiz Unix masa üstü ortamýndan tam tatminkar deðilseniz GNUstep'i deneyin, seveceksiniz ! Dahasý bir daha onsuz çalýþamayacaksýnýz.
Eðlenin!
Ne güzel bir dönemde yaþýyoruz!